Zespół abstynencyjny – przyczyny, objawy, leczenie

Zwał, skręt, zjazd, cold turkey. Są różne slangowe określenia na niego, tak jak różne są substancje psychoaktywne, które go wywołują. Zespół abstynencyjny zawsze wiąże się z brakiem lub ograniczeniem dawki substancji, od której organizm się uzależnił. Choć jego objawy mogą być odmienne, to kluczowe jest ich nasilenie i fakt, że wraz z rozwojem choroby uzależnienia zespół abstynencyjny może się stawać coraz groźniejszy – aż do sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia.

Nie tylko alkohol i narkotyki

Zespół abstynencyjny to termin, który w kontekście uzależnień pojawia się bardzo często. Choć często jest kojarzony głównie z osobami, które przestały pić alkohol lub zażywać narkotyki, dotyczy również leków, takich jak benzodiazepiny. Mają one silne działanie narkotyczne i mogą powodować szybkie fizyczne oraz psychiczne uzależnienie. Jest to jeden z pierwszych etapów w procesie wychodzenia
z uzależnienia. Przechodzony w pojedynkę może być bolesny i wyczerpujący. Dlatego tak ważne jest sięgnięcie po specjalistyczne wsparcie, ale również świadomość, że zespół abstynencyjny trwa stosunkowo krótko.

Jeśli zmagasz się z uzależnieniem lub znasz kogoś, kto walczy o odzyskanie kontroli nad swoim życiem, warto zrozumieć, czym jest zespół abstynencyjny, jakie ma przyczyny, objawy oraz jak wygląda jego leczenie.

Czym jest zespół abstynencyjny?

Zespół abstynencyjny, zwany także odstawiennym, posiada objawy na tle fizycznym i psychicznym. Pojawiają się po nagłym zaprzestaniu lub zmniejszeniu dawki substancji, od których organizm jest uzależniony. Mózg i ciało chorego reaguje na brak narkotyku w sposób, który może być wyjątkowo trudny do zniesienia. Często pojawiają się objawy, takie jak rozdrażnienie, lęki, niepokój, drżenie całego ciała lub kończyn, bóle głowy, mięśni lub kości, symptomy przypominające grypę, zaburzenia snu lub koszmary senne. W bardziej ekstremalnych przypadkach – halucynacje i niezwykle niebezpieczne napady drgawek przypominających padaczkowe lub majaczenia.

Przyczyny zespołu abstynencyjnego

Zrozumienie przyczyn zespołu abstynencyjnego trzeba zacząć od przyjrzenia się podstawowemu mechanizmowi powstawania nałogu. Uzależnienie rozwija się, kiedy alkohol, narkotyki lub leki wpływają na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego w regularny i ustawiczny sposób. Upraszczając, z czasem organizm „przyzwyczaja się” do działania danej substancji. Mózg zaczyna na niej polegać, aby móc funkcjonować w odczuwalny jako prawidłowy sposób. W efekcie zaprzestanie zażywania substancji powoduje, że mózg ze sztucznie wywoływanego stanu spowolnienia lub wyciszenia gwałtownie wpada w nadmierne pobudzenie i traci całą swoją równowagę – organizm musi się wtedy ponownie „nauczyć” funkcjonować bez obecności używki, czemu towarzyszy szereg bolesnych objawów abstynencyjnych.

Prześledźmy proces, który ostatecznie prowadzi do występowania zespołów abstynencyjnych:

1. Adaptacja organizmu

Regularne zażywanie substancji uzależniającej sprawia, że organizm wytwarza tolerancję na nią. To oznacza, że z biegiem czasu potrzebuje coraz większych dawek, aby osiągnąć ten sam efekt. Co znamienne, w miarę pogłębiania się uzależnienia, chory często przekracza granicę, po której niemożliwe jest już wywołanie dawnych pozytywnych efektów działania używki. Wówczas wielu uzależnionych pije lub bierze dalej po to już tylko, żeby “zbić” objawy abstynencyjne i czuć się w miarę “normalnie”. Tak czy inaczej nagłe zaprzestanie zażywania sprawia, że organizm nie jest w stanie funkcjonować jak dotychczas, co przejawia się jako fizyczne i psychiczne dolegliwości.

2. Zmiany w neurotransmisji

Substancje uzależniające wpływają szczególnie na równowagę neuroprzekaźników takich jak dopamina, serotonina czy GABA. Weźmy przykład tak popularnego obecnie tematu dopaminy, która jako neurotransmiter odgrywa kluczową rolę w układzie nagrody mózgu. Jest odpowiedzialna za odczuwanie przyjemności, motywację i nagradzanie pozytywnych działań. Substancje uzależniające, takie jak kokaina, amfetamina czy alkohol, zwiększają wydzielanie dopaminy, co prowadzi do uczucia euforii. Kiedy jednak nagle przestajemy zażywać daną substancję, mózg nie jest w stanie samoistnie uzyskać dopaminy w tej samej ilości, jak pod wpływem używek. W efekcie otrzymujemy uczucia apatii, braku energii czy wręcz lęku i depresji.

3. Czynniki psychospołeczne

Jak widać, zespół abstynencyjny to nie tylko reakcja ciała, ale także psychiki. Uzależnienie często wiąże się z emocjonalnymi i społecznymi trudnościami, które po odstawieniu substancji wychodzą na światło dzienne. A to może tylko nasilić ogólny stres, rozbicie i poczucie pustki, które dodatkowo utrudniają przetrwanie odstawienia.

Zespół abstynencyjny – objawy

Objawy zespołu abstynencyjnego mogą się różnić w zależności od substancji, czasu trwania choroby, ogólnego stanu zdrowia danej osoby, a także od tego, jak nagle nastąpiło zaprzestanie zażywania. Możemy je jednak ogólnie pogrupować i wskazać, co najczęściej obejmują:

Objawy fizyczne:

1. Bóle i zawroty głowy – jednym z najczęstszych objawów jest ból głowy, który może być bardzo intensywny. Mogą mu towarzyszyć trudności w koncentracji i ogólne poczucie osłabienia.
   
2. Drżenie ciała i mięśni – drżenie rąk, nóg lub całego ciała, jak również zespół niespokojnych nóg to klasyczne symptomy odstawienia w przypadku uzależnienia od alkoholu i narkotyków.
   
3. Potliwość – nadmierna pocenie się, zwłaszcza w nocy, to częsta reakcja organizmu, który próbuje w ten sposób „oczyścić” się z toksyn.
   
4. Nudności, wymioty, biegunka – w przypadku odstawienia substancji, takich jak alkohol czy narkotyki z grupy opioidów, problemy żołądkowe są dość powszechne. Nierzadko również zanika apetyt, szczególnie w pierwszych dniach abstynencji przychodzi z wielkim trudem.
   
5. Zaburzenia snu – przechodzenie zespołu odstawiennego oznacza bardzo często problemy z zasypianiem lub wybudzaniem się w nocy. W skrajnych przypadkach zaśnięcie nie jest w ogóle możliwe nawet przez kilka dni i nocy.
   
6. Podwyższone ciśnienie krwi i tętno – może wystąpić w odpowiedzi na stres organizmu wywołany brakiem uzależniającej substancji.
   

Objawy psychiczne:

1. Lęk i niepokój – to jeden z najczęstszych symptomów. Może przybierać formę ogólnego niepokoju, a w nasileniu – ataków paniki. W ekstremalnych wypadkach objawy odstawienne mogą przybrać postać psychozy – szczególnie przy nadużywaniu stymulantów takich jak amfetamina.
   
2. Obniżenie nastroju – zaburzenia depresyjne wynikają z gwałtownego spadku poziomu neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, których regulację niejako przejęło chorobowe nadużywanie substancji. Występuje wtedy: uczucie przygnębienia, pustki, apatii, kompletnego braku sensu. Może się wówczas nasilać poczucie winy, a w skrajnych przypadkach pojawiają się myśli samobójcze.
   
3. Nadpobudliwość i agresja – zwiększone napięcie emocjonalne może przejawiać się skłonnością do wybuchów złości, ogólnej frustracji czy wręcz zachowań agresywnych.
   
4. Zaburzenia koncentracji – spadek poziomu dopaminy wpływa nie tylko na spadek nastroju i motywacji – może wywoływać również uczucie otępienia, trudności z przetwarzaniem informacji i pamięcią.
   

Leczenie zespołu abstynencyjnego

Leczenie zespołu abstynencyjnego jest niezbędnym elementem procesu wychodzenia z uzależnienia. W zależności od stopnia zaawansowania objawów oraz rodzaju substancji, od której osoba jest uzależniona, leczenie może przyjąć różne formy. Ważne jest, aby proces ten odbywał się pod opieką specjalistów, którzy pomogą nie tylko w fazie detoksykacji, ale i w dalszej terapii uzależnienia – koniecznej, aby skutecznie zatrzymać rozwój choroby, zwiększyć szanse na trwałe utrzymanie abstynencji i dać uzależnionemu odpowiednią przestrzeń do nauki nowego życia na trzeźwo.

1. Detoksykacja

Pierwszym krokiem leczenia jest detoksykacja, która pozwala organizmowi pozbyć się nagromadzonych toksyn po odstawieniu substancji. Detoksykacja może wymagać hospitalizacji, zwłaszcza w przypadku zaawansowanego uzależnienia od alkoholu, benzodiazepin czy opioidów. W szpitalu, pod nadzorem lekarzy, pacjent może przejść przez fazę odstawienia w bezpiecznych warunkach.

2. Farmakoterapia

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy silnym zespole abstynencyjnym, lekarze mogą zalecić stosowanie leków wspomagających przejście przez detoksykację. Leki te mogą pomóc w łagodzeniu objawów bólowych, bezsenności i stanów depresyjno-lękowych.

3. Psychoterapia

Po fazie detoksykacji kluczowa staje się psychoterapia, która pomaga osobie uzależnionej zrozumieć przyczyny uzależnienia, radzić sobie z emocjami i stresem bez ponownego sięgania po substancję uzależniającą. Terapia pomaga nie tylko w przepracowaniu uzależnieniowych myśli i zachowań. Pozwala również uzależnionemu poznać samego siebie i odnaleźć swoje miejsce w świecie, a przy tym naprawiać dotychczasowe i budować nowe relacje na zdrowych podstawach.

4. Wsparcie grupowe

Wspólnoty takie jak Anonimowi Alkoholicy (AA) i Anonimowi Narkomani (NA) mogą być bardzo ważnym elementem procesu trwałego wychodzenia z czynnego nałogu. Mityngi i praca z innymi zdrowiejącymi uzależnionymi, którzy mają wspólne doświadczenia i przechodzą przez podobne trudności, może stanowić silne wsparcie emocjonalne i motywować do dalszego rozwoju w życiu na czysto.

Zespół abstynencyjny jest trudnym, ale przejściowym etapem na drodze zdrowienia. Objawy mogą być różnorodne i bardzo nieprzyjemne, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Ważne jest, aby w tym czasie korzystać z pomocy specjalistów, którzy przeprowadzą przez proces detoksykacji, oferując bezpieczne dla uzależnionego wsparcie farmakologiczne i opartą na dłuższym planie czasowym pomoc terapeutyczną. 

Jeśli Ty lub bliska Ci osoba boryka się z uzależnieniem, pamiętaj, że nie musisz być już z tym sam. Proces zdrowienia jest możliwy, a leczenie zespołu abstynencyjnego to stosunkowo krótki pierwszy krok na drodze do pełnej trzeźwości. Czekamy na Ciebie pod nr tel. 602 141 942.