Gry komputerowe na stałe weszły do naszego życia, będąc idealną formą rozrywki, relaksu, a nawet mając potencjał edukacyjny. Rozwój technologiczny sprawił, że gry są coraz bardziej realistyczne i angażujące, oferując graczom niezwykłe doświadczenia i możliwość przeniesienia się do wirtualnych światów. Jednak to, co dla jednych jest niewinną formą spędzania czasu, dla innych może przerodzić się w niebezpieczny problem. Uzależnienie, choć stosunkowo nowe w ujęciu psychologicznym, zyskuje na znaczeniu w miarę rosnącej popularności gier. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, kiedy granie przestaje być zabawą, a staje się nałogiem, oraz jak rozpoznać pierwsze objawy uzależnienia od gier komputerowych.
Problem w świetle badań
Uzależnienie od gier komputerowych zostało formalnie uznane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 2018 roku jako „zaburzenie związane z graniem w gry” (ang. gaming disorder). W rzeczywistości było identyfikowane znacznie wcześniej, bo już od 2013 roku, w amerykańskiej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (DSM-5). Statystyki jednoznacznie wskazują, że problem ten dotyka szczególnie młodych ludzi. Dowodzą temu badania przeprowadzone na grupie wiekowej 14-17 lat. Aż 87,6% chłopców deklaruje regularne granie w gry online, przy czym odsetek ten jest niższy u dziewcząt (39,2%). Co niepokojące, dane z tego samego badania pokazują, że nadużywanie gier komputerowych dotyczy 1,7% młodzieży płci żeńskiej i aż 14,4% chłopców (Wójcik, 2013). Warto podkreślić, że choć nie każda osoba lubiąca grać jest uzależniona, istnieją pewne sygnały ostrzegawcze, na które należy zwrócić uwagę, a które mogą wskazywać na rozwijający się problem.
Objawy uzależnienia od gier komputerowych
Do kluczowych symptomów uzależnienia od gier komputerowych zalicza się przede wszystkim obsesyjne myślenie o graniu. Przejawia się ono nieustannym planowaniem kolejnych sesji i ruchów w grze, a także odczuwaniem silnej, wręcz nieodpartej potrzeby ucieczki do świata cyfrowego. Pojawia się też brak kontroli i trudności w ograniczaniu czasu spędzanego przed komputerem mimo podejmowanych wysiłków. W efekcie, osoby dotknięte tym problemem często zaniedbują swoje obowiązki, zarówno te szkolne, jak i zawodowe, a relacje społeczne ustępują miejsca wirtualnej rzeczywistości.
Świat gier staje się dla nich o wiele bardziej pociągający i absorbujący niż prawdziwe życie. Prowadzi to do kontynuowania grania pomimo negatywnych konsekwencji, takich jak pogorszenie stanu zdrowia, trudności finansowe czy konflikty z najbliższymi. Skutkiem tego jest wycofanie społeczne – izolacja od rodziny i przyjaciół na rzecz grania. Ponadto, uzależnieniu towarzyszą wahania nastroju objawiające się niepokojem, rozdrażnieniem lub obniżeniem nastroju, gdy dostęp do gier jest niemożliwy. Wreszcie, nieodzownym elementem nałogu jest potrzeba stopniowego zwiększania czasu spędzanego na graniu, aby osiągnąć ten sam poziom satysfakcji.
Predyktory uzależnienia
Zdolność do wykształcania nieadaptacyjnych schematów często ma swoje korzenie w dzieciństwie. Dochodzi wtedy do sytuacji, w których pojawiają się pierwsze objawy uzależnienia od gier komputerowych. Koncepcja Jeffreya Younga rzuca światło na mechanizmy leżące u podstaw problematycznego angażowania się w tę czynność. Według Younga, jeśli w środowisku rodzinnym dziecka nie zostają zaspokojone jego podstawowe potrzeby emocjonalne, może ono dorastać z poczuciem bycia gorszym i niepotrzebnym.
Trudne emocje, takie jak żal, smutek, złość i lęk, aktywizują wówczas różne mechanizmy obronne, mające na celu poradzenie sobie z tymi negatywnymi doświadczeniami. W przypadku uzależnienia od gier, często uruchamiany jest styl unikowy. Dziecko chce odciąć się od trudnych emocji (Young i in., 2014), co z kolei utrwala niezdrowe wzorce zachowań. W tym kontekście, gry komputerowe stają się ucieczką od bolesnych uczuć, oferując iluzję kontroli i poczucia bezpieczeństwa. Im silniejszy jest dyskomfort w życiu realnym, tym większa skłonność do szukania ukojenia w wirtualnym świecie.
Konsekwencje uzależnienia
Objawy uzależnienia od gier komputerowych wiążą się z szeregiem niekorzystnych konsekwencji, które głęboko oddziałują na różne aspekty życia. Długotrwałe przebywanie przed ekranem staje się przyczyną poważnych problemów zdrowotnych. Do najczęstszych należą zaburzenia snu, które objawiają się nieregularnym rytmem dobowym i bezsennością. Tego typu problemy znacząco obniżają jakość odpoczynku i regeneracji organizmu. Długotrwałe siedzenie w nieodpowiedniej pozycji prowadzi także do dolegliwości związanych z kręgosłupem, wywołując uporczywe bóle pleców. Istnieje również ryzyko nadmiernego obciążenia wzroku, a w perspektywie czasu także pogorszeniem widzenia czy pobudzenia, które utrudnia relaksację i koncentrację.
Uzależnienie od gier komputerowych wywiera niszczący wpływ nie tylko na sferę fizyczną, ale również na zdrowie psychiczne i funkcjonowanie społeczne. Badania korelacyjne ujawniają istotny związek między uzależnieniem od gier a współwystępowaniem innych zaburzeń. Należą do nich: depresja, stany lękowe, a nawet ADHD (Müller i wsp., 2015; Aonso-Diego i wsp., 2024). Sugeruje to złożoność problemu i jego wielowymiarowe konsekwencje.
Co więcej, raport KUL z 2018 roku, analizujący mechanizmy samokontroli u osób nałogowo korzystających z gier komputerowych, wskazuje na ujemną korelację między uzależnieniem a poziomem inicjatywy i wytrwałości. Oznacza to, że osoby nadużywające gier często mają obniżoną zdolność do podejmowania działań i konsekwentnego dążenia do realizacji zamierzonych celów. W rezultacie uzależnienie nie tylko degraduje zdrowie jednostki, ale także poważnie utrudnia jej pełne uczestnictwo w życiu społecznym i realizację własnego potencjału.
Jak sobie radzić z uzależnieniem?
Kluczowym elementem w procesie wychodzenia z uzależnienia od gier komputerowych jest uznanie istnienia problemu i szczera chęć jego rozwiązania. Podjęcie tego kroku otwiera drogę do wprowadzenia konstruktywnych zmian. Wśród nich niezwykle istotne jest wyznaczenie konkretnych limitów czasu poświęcanego na granie oraz konsekwentne ich przestrzeganie. Równolegle zaleca się poszukiwanie alternatywnych form spędzania czasu, które angażują i dostarczają satysfakcji, takich jak aktywność fizyczna czy rozwijanie hobby. Jednak to wsparcie bliskich jest tu najważniejsze. Otwarta rozmowa z bliskimi – rodziną i przyjaciółmi – dostarcza motywacji i wsparcia emocjonalnego.
Jednocześnie w wielu przypadkach niezbędne okazuje się skorzystanie z profesjonalnej pomocy. Terapia poznawczo-behawioralna, będąca jedną z uznanych metod leczenia uzależnień behawioralnych, może pomóc w identyfikacji i zmianie niezdrowych wzorców myślenia i zachowania. W sytuacjach bardziej skomplikowanych, gdy samodzielne próby okazują się niewystarczające, warto rozważyć skorzystanie z pomocy specjalistycznych ośrodków terapii uzależnień. Oferują one indywidualnie dopasowane programy leczenia, uwzględniające specyficzne potrzeby osób zmagających się z problemem uzależnienia od gier komputerowych.
Nie zwlekaj – reaguj na pierwsze objawy uzależnienia od gier komputerowych
Gry komputerowe, choć mogą stanowić wspaniałą formę rozrywki i sposób na rozwijanie różnorodnych umiejętności, niosą ze sobą również potencjalne zagrożenia, których warto być świadomym. Kluczowe jest zachowanie równowagi w korzystaniu z gier i czujność na sygnały, które mogą wskazywać na rozwijający się problem. Objawy uzależnienia od gier komputerowych, jeśli są rozpoznane odpowiednio wcześnie, mogą być sygnałem do podjęcia natychmiastowych działań. Pamiętajmy, że zdrowy styl życia to różnorodność aktywności, dbanie zarówno o kondycję fizyczną, jak i psychiczną.
Jeśli obawiasz się, że granie zaczyna przejmować kontrolę nad Twoim życiem lub życiem bliskiej Ci osoby, nie wahaj się szukać pomocy. Pomożemy Ci dotrzeć do przyczyn Twojego uzależnienia i wesprzemy w przezwyciężaniu uzależnienia, być mógł odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Skontaktuj się z nami pod numerem telefonu 602 141 942.
Bibliografia:
Aonso-Diego G., González-Roz A., Weidberg S., Secades-Villa R. (2024). Depression, anxiety, and stress in young adult gamers and their relationship with addictive behaviors: A latent profile analysis, Journal of Affective Disorders, 366(1), 254-261
Müller K.W., Janikian M., Dreier M., Wölfling K., Beutel M.E., Tzavara C., Richardson C., Tsitsika A. (2015). Regular gaming behavior and internet gaming disorder in European adolescents: results from cross-national representative survey of prevalence, predictors, and psychopathological correlates. European Child & Adolescent Psychiatry, 24(5):565-74
Wójcik, S. (2013). Gry online – korzystanie i nadużywanie wśród młodzieży. Wyniki badania EU NET ADB. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 12(1), 24–26
Young J., Kłosko J., Weishaar M. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka. GWP